ترجمه از: مهندس خدايار صادقي
منبع : پايرا - ويژه نامه آيپكس 2006
چند سالي است كه در كنار روش‌هاي سنتي انتقال پيام (نظير چاپ و تلويزيون)، با گسترش روش‌هاي اطلاع‌رساني و نشر چند رسانه‌اي و بين رسانه‌اي و به واسطه اينترنت نيز امكان رويت پيام و تصاوير فراهم شده است كه در تمامي اين موارد، رنگ، از اركان اصلي پيام شمرده‌مي‌شود.
علاوه بر اين، تجهيزات نرم افزاري و سخت افزاري مورد استفاده در بخش‌هاي مختلف صنعت چاپ نيز پيوسته در حال تغيير بوده و سازندگان تجهيزات اندازه‌گيري رنگ و نور چاره‌اي جز نوآوري دايمي ندارند. از آنجايي كه فايل‌هاي ديجيتال در مسير توليد يك محصول چاپي نقش عمده‌اي دارند، ارزيابي و كنترل كيفيت رنگي اين فايل‌ها از موضوعات مهم و اساسي تلقي مي‌شود.
سه ويژگي اساسي رنگ
در عمليات مختلفي كه در فرايند توليد به وقوع مي‌پيوندد بارها و بارها شاهد بازسازي رنگ هستيم كه براي مثال به عملياتي نظير اسكن ارژينال، روتوش و تصحيح رنگ، تغيير مود رنگي يك فايل بيت مپ، پرينت سياه و سفيد يا رنگي ، نمايش محتواي فايل بر روي مونيتور ، تهيه خروجي فيلم يا پليت و چاپ ميتوان اشاره كرد.
بدين ترتيب صرفنظر از پيچيدگي‌هاي فني و اجرايي، يك فرايند توليد محصول چاپي در صورتي از منظر كيفيت رنگي تحت كنترل است كه از سه ويژگي زير برخوردار باشد:
1 - تكرار پذيري فرايند؛ بدين معنا كه اجراي فرايند بگونه اي مستند و تدوين شده باشد كه هر بار با اجراي مو به موي اين جزييات، به محصولي با همان كيفيت رنگي ثابت برسيم.
2- به آنچه ديده مي‌شود بتوان اعتماد كرد؛ يعني آنچه كه به صورت بصري در مراحل مختلف فرايند توليد (بر روي مونيتور يا پروف ديجيتال و امثال آن) مي‌بينيم مطابق با داده‌هاي كمّي محصول در حال توليد باشد.
3 - امكان پيش‌بيني مراحل بعد؛ در هر مرحله از مراحل توليد امكان پيش بيني آنچه كه در مراحل بعد با آن مواجه مي‌شويم وجود داشته باشد و بخصوص امكان پيش گويي بصري كيفيت رنگي محصول نهايي وجود داشته باشد.
بدين ترتيب هدف اصلي را ميتوان بازسازي رنگ در مسير توليد يك محصول چاپي يا الكترونيك با حداكثر تطابق با ارژينال دانست. در اين راستا، استفاده از نرم افزارهاي مديريت رنگ و استانداردي كه بر طبق آن بتوان پروفايل‌هاي رنگ را بين سيستم‌هاي مختلف رد و بدل كرد بسيار مهم است.
اما اهميت رنگ در چيست؟ با اين‌كه همه ما با رنگ زندگي ميكنيم اما شايد ابعاد پيچيده آن براي بسياري از ما روشن نشده باشد. برداشت هر فردي از رنگ اجسام به خصوصيات فيزيولوژيكي و روانشناختي او بستگي داشته و بدين ترتيب علم رنگ‌شناسي علاوه بر جنبه فيزيكي داراي جنبه‌هاي انساني نيز هست.
براي اين‌كه اشياء ديده شوند به سه عامل نور، شيء و بيننده احتياج است. پرتوهايي كه با عبور از جسم يا بازتابش از سطح آن به چشم ما مي‌رسد توسط مغز مورد پردازش قرار ميگيرد و پس از تفسير و ترجمه، آنچه را كه در معرض ديد ما قرار گرفته مي‌‌ببينيم و رنگ را تجربه ميكنيم.
بدين ترتيب تحقيق در مورد ماهيت رنگ پيوسته در علوم مختلف تجربي و انساني انجام مي‌شود و آنچه كه در حال حاضر از رنگ مي‌دانيم حاصل دركنارهم قراردادن نتايج بدست آمده از تحقيقات علمي مختلف است كه از گذشته دور بدست آمده است.
تحقيق در مورد رنگ و چگونگي ارزيابي كيفي و كمي آن از پيچيدگي زيادي برخوردار است و برخلاف بسياري از موضوعات علمي ديگر ، نتايج بدست آمده از هر تحقيقي پيرامون رنگ بايد به صورت بصري آزمايش و مورد ارزيابي قرار گيرد چرا كه رنگ منهاي بيننده معنا و مفهومي ندارد.
بدين ترتيب در كليه روش‌هاي توليد رسانه‌اي، محصول نهايي مورد قضاوت يك بيننده قرار ميگيرد. اين محصول رسانه‌اي در صورتي در بازار مصرف مورد اقبال قرار ميگيرد كه از جنبه كيفيت رنگي، مورد قبول بيننده‌ها باشد.
البته همانطور كه گفته شد قضاوت پيرامون كيفيت رنگي يك محصول رسانه‌اي علاوه بر بيننده به مشخصات منبع روشنايي نيز مربوط خواهد بود و بنابر اين برداشت صحيح از رنگ يك جسم امكان پذير نخواهد بود مگر آنكه منابع روشنايي استاندارد باشند.
بر طبق نظرCIE يا انجمن بين المللي روشنايي، مشخصات يك منبع روشنايي، توسط منحني توزيع توان نسبي بيان مي‌شود. منبع روشنايي چيزي است كه از خود شار روشنايي منتشر مي‌كند.
سري منابع روشناييD كه توسطCIE در سال 1968 معرفي شد به منظور معرفي نور روز در درجه حرارتهاي مختلف بود كه البته در اكثر مواقع از 65D يا 50D استفاده مي‌شود.
ضرورت نمونه‌گيري پيش از چاپ
در فرايند توليد محصول چاپي، اگر نمونه‌گيري يك امر حياتي تلقي نشود حداقل بسيار ضروري است. شبيه سازي محصول نهايي توسط نمونه‌گيري قبل از چاپ آخرين مرحله براي اطمينان از صحت كارهاي انجام شده قبل از توليد نهايي با تيراژ بالاست. البته در بعضي مواقع به خاطر عواملي نظير سرعت كار و كاهش هزينه‌هاي جاري، به جاي تهيه پروف‌هاي چاپي ، از كنترل رنگ محصول بر روي مونيتور استفاده مي‌شود.
براي سازندگان اتاقك مشاهده كار چاپي يا كابين‌هاي ارزيابي رنگ، هدف نهايي رسيدن به دقيق‌ترين الزامات براي رويت دقيق رنگ اجسام است و در اين راه توجه به تطابق ميان رنگ پرينت با آنچه كه روي مونيتور ديده مي‌شود به همان اندازه اهميت دارد كه تطابق ميان رنگ پرينت باداده‌هاي كمي و حاصل از اندازه گيري رنگ ارژينال.
ترسيم مسيري كه منجر به توليد محصول قابل قبول و رضايت‌بخش براي مشتري صنعت شود نيز از اهميت ويژه اي برخورداراست.
با طراحي درست، اتاقك‌هاي استاندارد مشاهده كارهاي چاپي را به گونه‌اي ميتوان ساخت كه شامل محلي براي قراردادن مونيتورهاي پيشرفته براي پروف مونيتوري و رويت انواع پروف چاپي يا كار چاپي تحت نورهاي استاندارد باشد و كاملا مورد استقبال مشتري‌ها قرار گيرد.
ملاحظات كاغذ، مركب و ...
در مورد پروف مونيتوري بايد متوجه اين مساله بود كه عوامل مختلفي در مشاهده نهايي رنگ يك كار چاپي موثر است. خصوصيات كاغذ مورد استفاده و كيفيت مركب از عوامل اصلي شمرده مي‌شوند. ميزان زبري و چگونگي جذب مركب توسط كاغذ يا پخش مركب در سطح كاغذ، در كيفيت و ظاهر رنگ نهايي كار چاپي تاثير بسزايي دارد. گاموت رنگ معمولا از مرحله نمايش كار بر مونيتور تا مرحله چاپ سوژه بر روي كاغذ كاهش پيدا مي‌كند. به عبارت ديگر رنگ‌هايي بر روي مونيتور ديده مي‌شوند كه بعضي از آنها توسط مركب قابل بازسازي نيستند. بدين خاطر در مورد تبديلRGB به CMYK تحقيقات بسيار زيادي شده است و افراد و موسسات زيادي نظيرCIE بر روي مشكلات اين تبديل و راه‌هاي رسيدن به بالاترين دقت ممكن، تلاش كرده اند. در نشر روميزي دانستن توانايي‌ها و مشخصات رنگي مونيتوري كه استفاده مي‌كنيد ضروري است.
با تنظيم دقيق اين مشخصات، ميتوان به نزديكترين حالت ميان آنچه كه روي مونيتور مي‌بينيد با آنچه كه در نهايت چاپ مي‌شود رسيد. معمولا در صنعت چاپ از درجه حرارتهاي استاندارد 65D و 50D به عنوان درجه حرارت رنگ مونيتور استفاده مي‌شود.
حدود 40سال است كه سازمان جهاني استاندارد روشنايي، استانداردي را براي كاربردهاي صنعتي مختلف- كه در آنها به ارزيابي رنگ اقدام مي‌شود- تدوين كرده است. بر اساس اين استانداردها، اتاقك‌هاي خاصي ساخته شده است تا به توسط آنها بتوان نور استاندارد را از نور محيطي جدا كرده و شرايط ديدن رنگ اجسام مختلف تحت نورهاي استاندارد را فراهم كرد.
اين كابين‌ها بگونه‌‌اي طراحي شده است كه نور استاندارد موجود در اطاقك، خود را از نور مزاحم محيطي جدا كرده و از تداخل اين دو منبع نور جلوگيري مي‌شود. بدين ترتيب استفاده از اين كابين‌ها براي مشاهده و مقايسه رنگ ارژينال با رنگ نمونه چاپ شده، رنگ نمونه‌هاي پارچه و لباس و رنگ هر نوع شيء ديگر بسيار راضي كننده به نظر مي‌رسد.
با متداول شدن استفاده از مونيتور براي پروف كارهاي ديجيتال، بايد براي مشكل ناشي ازتاثير منابع نوري مزاحم بر مونيتور، فكري كرد. براي رفع اين مشكل كابين‌هاي خاصي مورد استفاده قرار ميگيرد كه در آنها امكان تنظيم شدت نور بدون آنكه بر درجه حرارت منبع نور تاثيري گذاشته شود وجود دارد.
كابين‌هاي اختصاصي ارزيابي رنگ جانشين بسيار مناسبي براي نور روز استاندارد هستند و با استفاده از 5 نوع فسفر و بر طبق استاندارد 51CIE اين كابين‌ها قادرند كه بهترين نوع فلورسنت را با بالاترين CRI توليد كنند. امروزه از اين كابين‌ها در اكثر واحدهاي حرفه اي چاپ و پيش از چاپ براي مشاهده اشياي رفلكتيو استفاده مي‌شود.
اكثر سازندگان تجهيزات سخت افزاري و نرم افزاري مورد استفاده در صنعت چاپ، نهايت سعي خود را مي‌كنند تا با ارايه راه‌حل‌هاي مناسب، حداكثر انطباق رنگ از مرحله توليد تا چاپ امكان‌پذير شود ، آگاهي از روش‌ها و ابزار كنترل كيفيت از مواردي است كه بستگي به سطح آگاهي و دانش فني نيروي انساني شاغل در بخش‌هاي مختلف صنعت چاپ داشته و بي توجهي به آن كيفيت محصول نهايي را تا حد زيادي غير قابل پيش بيني و مخدوش مي‌كند.
ارزش سرمايه گذاري بر روي تجهيزات كنترل كيفيت تنها باعث ارتقاي كيفيت محصول نمي‌شود بلكه اين اطمينان را براي دست‌اندركاران توليد و مشتريان محصولات چاپي ايجاد مي‌كند كه آنها نيز همگام با پيشرفت فناوري ديجيتال به سوي توسعه قدم برمي‌دارند.