مباني گرافيك بسته‌بندي
عناصر يك تركيب بندي (كمپوزسيون) داراي وزن بصري هستند. روشني، تيرگي، اندازه، شكل و ميزان رنگ، يك طراح بايد وزن بصري را شناسائي كرده و بتواند تعادل بين دو عنصر را تعيين نمايد.
جدول عوامل تعيين كننده وزن بصري يك بسته بندي
|
سنگين‌تر
|
سبكتر
|
|
رنگ تيره
|
رنگ روشن
|
|
اندازه بزرگ
|
اندازه كوچك
|
|
تصاوير مستحكم و توپر
|
تصاوير داراي خطوط محيطي
|
علاوه بر اين، ملاحظات زير نيز در تعادل و يكپارچگي بسته بندي مؤثرند:
- تقارن هندسي عناصر طراحي. عناصر موجود در يك طرف خط عمودي در طرف ديگر آن نيز تكرار مي‌شوند. ايجاد تعادل متقارن، ساده ولي خسته كننده است، هرچند، گاهي مي‌توان از آن براي ايجاد يك شخصيت خاص براي بسته بندي استفاده كرد.
- تعادل غيرمتقارن عناصر را براساس وزن بصري آنها را از چپ و راست مرتب مي‌كند.
- وزن بايد به نحو درستي در راستاي عمودي توزيع شود. قسمت تحتاني را معمولاً با وزن بيشتر طراحي مي‌كنند تا از (ناپايداري ناشي از) قسمت فوقاني سنگين پرهيز شود. (مركز بصري هر يك از وجوه كمي بالاتر از مركز هندسي آن انتخاب مي‌شود).
- يكپارچگي را مي‌توان با استفاده از يك زمينه يا ايجاد فضائي خاص خلق نمود. عوامل دخيل در آن عبارتند از: رنگ، تركيب بندي حروف، نوع كاغذ و غيره. براي ايجاد يكپارچگي مي‌توان از يك مرز استفاده كرد، ولي استفاده از مرز مي تواند باعث كاهش اندازه بصري گردد.
- كليه عناصر طراحي بايد از نظر هماهنگي و همخواني به هم وابسته باشند. هر عنصري بايد چنان در جاي خود نشسته باشد كه اگر آنرا برداريم نبود آن كاملاً حس شود.
- فضاي سفيد پيرامون عناصر بسته‌بندي يك سطح منفي است. اگر در درون طراحي فضاي سفيد بيش از اندازه بزرگي وجود داشته باشد، طراحي گسسته مي‌شود. از فضاي سفيد پيرامون لبه هاي خارجي استفاده كنيد.
- عناصر تركيبي بايد داراي خلق يك شخصيت خاص يكدست باشند. شخصيت خلق شده براي بسته بندي بايد با ويژگيهاي جمعيت جامعه مشتري هدف مطابقت داشت باشد. (سوركا، ش 64، 1383، ص 4)
يك بسته بندي با عناصر پايه طراحي كار مي‌كند تا ظاهر مورد نظر را به بسته بندي خود بدهد:
خطوط محيطي واقعي بسته‌بندي تصاوير يا متن روي بدنه آن، به شكلهاي مثبت و منفي توجه كنيد. نسبتهاي طول به عرض 2 به 3 و 3 به 5 مناسبترين هستند. نسبتهاي طول به عرض 1 به 1 و 1 به 2 خسته كننده هستند.
شيء يا طراحي به چه بزرگي يا كوچكي است؟ اندازه ممكن است فيزيكي يا حسي باشد.
رنگ مي تواند توجه بيننده را جلب كند و حالت يا شخصيت بسته بندي را تحت تأثير قرار دهد. رنگ مي تواند باعث افزايش هزينه بسته‌بندي نيز شود.
صافي يا زبري واقعي يا محسوس. اين مشخصه با حس لامسه انسان سروكار دارد. بافت را مي‌توان با الگوهاي گرافيكي يا با استفاده از ماده بسته بندي بافت‌دار ايجاد كرد.
مقدار روشني يا تيرگي. رنگ‌هاي تيره تر سنگين تر از رنگ‌هاي روشن به نظر مي‌رسند.
خطوط ممكن است مستقيم يا منحني، سنگين يا سبك، خشن يا صاف، پيوسته يا شكسته باشند. جهت‌دهي هاي خاص به خطوط مي تواند احساسات متفاوتي ايجاد كند:
افقي: آرامش عمودي: وقار
قطري: سرزندگي منحني: فريبندگي
عناصر طراحي گرافيكي يا نمادهائي كه حاوي پيام و معنا هستند. مهمترين نمادها آنهايي هستند كه داراي اعتبارند. براي مرتب سازي عناصر طراحي و ايجاد يك تركيب بندي متوازن و يكدست بايد از اصول طراحي سود جست.
اين اصول براي هر يك از عناصر و همچنين طراحي مصداق دارند. يك تركيب بندي، چيدماني خاص از عناصر طراحي است. (سوركا، ش 63، 1383، ص 9)
وقتي شما به علامت ايست برخورد مي كنيد به سرعت عكس‌العمل نشان مي دهيد، عكس‌العمل شما در اينجا به علامت است در حالي كه واژة ايست را بعداً مي خوانيد.
به اين ترتيب گرافيك در بسته بندي نيز بايد با كلمات كم كاملاً قابل فهم باشد. به عنوان نمونه مي‌توان از يك سيگار به نام «مرگ» نام برد.
روي سطح اين بسته علامت يك جمجمه و دو استخوان ضربدر دارد! پيام بسيار واضح است. خطر سيگار كشيدن مرگ است. اما در عين حال شوق عكس‌العمل‌هاي ديگري را نيز در خريدار به وجود مي آورد. شوق و جرات خريدن و امتحان كردن آن. بنابراين دو هدف را دنبال مي‌كند. ابتدا اطلاعات كافي را براي آگاهي از مضرات آن در اختيار قرار داده و در همان زمان خريدار را براي خريد آن تحت تأثير قرار مي‌دهد.
گرافيك در بسته بندي بايد جرات آفرين و متفاوت باشد. (Vankatesh و ش 34، 1380 و ص 6)
منظور از شكل[1]، كليه فضاهاي دو بعدي يا سه بعدي است كه با خط محصور شده است. طرحهاي مستطيل، مربع، دايره، بيضي، فرم محسوب مي‌شوند. فرم مي تواند تركيبي از اين طرح‌ها باشد و حتي انحناها و شكستگي‌هاي زيادي داشته باشد. طراحي هر شيئي، فرمي دارد.
البته مفهوم شكل از اين‌ها فراتر مي‌رود. بطور مثال حروف، نشانه‌ها و حتي عكس‌هاي روي يك بسته همه داراي فرم‌هاي متفاوتي هستند.
اما در اينجا ما براي سهولت تقسيم بندي عناصر، فرم را محدود به كليه اشكال هندسي مانند: كادر، جدول، خانه بندي و همچنين كليه طرح‌ها[2] مي نماييم.
عكس[3] در بسته بندي معمولاً عكس تبليغاتي است كه يا توسط عكاس تبليغاتي گرفته مي‌شود. يا از طريق رايانه در آن تغييراتي داده مي‌شود و يا اساساً با استفاده از نرم افزارهايي مانند فتوشاپ[4] تهيه مي‌شود. طراحي فرم‌ها و خلق عكس‌ها همه در جهت ارائه زيبا و مؤثر مفاهيم و معاني مورد نظر تبليغات بسته است.
طراحي فرم‌ها معمولاً توسط طراح گرافيست، با دست و يا به كمك رايانه و يا بطور تواءمان انجام مي‌گيرد.
عكس تبليغاتي نيز توسط عكاس تبليغاتي گرفته مي‌شود. در هرحال همگامي و همراهي اين دو الزامي است، زيرا هدف يكي است و آنهم القاء بهتر و زيباتر محصول و يا مفاهيم مربوط به آنست. (ايرانمنش، ش 34، 1380، ص 14)